چگونه تکنسین داروخانه شویم؟ به همراه معرفی فرصت های شغلی
آیا من می‌توانم نسخه خوان یا نسخه‌پیچ شوم؟
تکنسین داروخانه یا نسخه‌خوان به مدرک دیپلم دبیرستان یا معادل آن نیاز دارد. با توجه به پیچیدگی و گستردگی دانش داروسازی، تکنسین برای شناسایی انواع داروها، نحوه و میزان مصرف، تأثیرات داروها و ارائه مشاوره به بیماران درباره داروها و بیماری‌های عمومی می‌بایست حداقل مدرک تحصیلی دیپلم داشته باشد. همچنین، تسلط به زبان انگلیسی در سطح مناسب و توانایی کار با کامپیوتر، به ویژه نرم‌افزارهای آفیس، از الزامات است. از نظر فردی، نسخه‌خوان باید بسیار دقیق و حساس باشد تا در خواندن نسخه و تحویل دارو به بیمار کمترین اشتباهی مرتکب نشود.
برای تکنسین شدن شما باید مهارت ارتباط برقرار کردن خوبی داشته باشید زیرا در این کار بسیار مهم است که بخوانید روابط خوبی ایجاد کنید برای اینکه مهارت های خود را بهبود بخشید مقاله چگونه مهارت های ارتباطی خود را بهبود بخشیم را بخوانید.
برای تکنسین داروخانه (نسخه‌خوان یا نسخه‌پیچ) شدن از کجا شروع کنم؟
بسیاری از تکنسین‌های داروخانه به‌طور تجربی این حرفه را آموخته‌اند، اما به دلیل اینکه این حرفه مستقیماً با سلامت انسان‌ها مرتبط است، یادگیری تجربی نمی‌تواند راه مناسب و امنی باشد. آزمون و خطا، روشی خطرناک برای یادگیری مهارت‌های تکنسینی داروخانه است. راه درست و تأیید شده برای ورود به این حرفه، شرکت در دوره‌های آموزشی و دریافت گواهینامه است. این دوره‌ها عموماً کوتاه‌مدت و علمی هستند؛ شما در این دوره‌ها به‌صورت فشرده با مبانی کلی تکنسینی داروخانه شامل نسخه‌خوانی، اشکال و نوع داروها و… آشنا می‌شوید و به سرعت آماده ورود به بازار کار خواهید شد. دوره‌های آموزشی شامل دروس نظری و کارآموزی عملی در داروخانه است. جهاد دانشگاهی علوم پزشکی شهید بهشتی یکی از نهادهای معتبر برگزارکننده دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت نسخه‌خوانی است که هر ساله برگزار می‌شود و به فارغ‌التحصیلان گواهینامه حرفه‌ای «تکنسین داروخانه» ارائه می‌دهد.
فرصت‌های شغلی تکنسین داروخانه
• داروخانه‌ها و دراگ‌استورها: حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد تکنسین‌ها در داروخانه‌های خرده‌فروشی فعالیت می‌کنند؛ شامل داروخانه‌های شبانه‌روزی، زنجیره‌ای و محلی. همچنین داروخانه‌های دانشگاهی، خصوصی، نظامی و سازمانی نیز از دیگر مراکز کار هستند. بسته به نوع و ساعت کاری داروخانه، ممکن است تکنسین شیفت ثابت یا متغیری داشته باشد. عمده فعالیت تکنسین داروخانه در این موقعیت شامل نسخه‌خوانی و تحویل دارو، سازماندهی انبار، کمک به داروساز در ساخت دارو و امور نظافت داروخانه است.
• بیمارستان‌ها: تکنسین‌های داروخانه‌ای که آموزش‌های لازم را دیده و گواهینامه معتبر دارند، می‌توانند در بیمارستان‌ها مشغول به کار شوند. تفاوت تکنسین داروخانه بیمارستان با تکنسین داروخانه خرده‌فروشی در این است که تکنسین بیمارستانی بیشتر داروهای نسخه‌ای را در دوزهای مشخص تهیه می‌کند و ممکن است وظایفی مانند پر کردن سرنگ، آماده کردن سرم و فراهم کردن دارو برای بیماران بستری و اورژانس را نیز انجام دهد. این تکنسین‌ها معمولاً نسبت به تکنسین‌های دیگر، مسئولیت‌ها و ساعت کاری بیشتری دارند.
• پرستار خانگی یا پرستار آسایشگاه: پرستاران خانگی یا پرستاران آسایشگاه‌های سالمندان و معلولین مسئولیت مراقبت و دارو دادن به افراد بیمار یا ناتوان را بر عهده دارند. تکنسین داروخانه می‌تواند این وظایف روتین را به‌صورت پاره‌وقت یا تمام‌وقت انجام دهد.
• فروشنده و بازاریاب محصولات دارویی: تکنسین داروخانه با آموزش‌هایی که دیده و آشنایی‌اش با دسته‌های دارویی، می‌تواند در زمینه بازاریابی و فروش محصولات دارویی شرکت‌های داروسازی فعالیت کند.
• همکاری با سازمان‌های بهداشتی و مراقبتی: این سازمان‌ها به افرادی نیاز دارند که حداقل دانش را درباره بیماری‌ها، مراقبت از بیماران، تجویز داروها برای بیماری‌های عمومی و پرتکرار و نحوه مصرف داروها داشته باشند. تکنسین‌های داروخانه گزینه‌های مناسبی برای این موقعیت‌های شغلی هستند؛ مثل خانه‌های بهداشت، بهداری پادگان‌ها و زندان‌ها، بهداشت و درمان دانشگاه‌ها و هلال احمر.
نیاز شغلی تکنسین داروخانه یا نسخه‌خوان در کشور چقدر است؟
اکثر تکنسین‌های داروخانه در داروخانه‌های خرده‌فروشی مشغول به کار هستند. بقیه یا در بیمارستان‌ها یا به عنوان پرستار خانگی و در آسایشگاه‌ها فعالیت می‌کنند. برآورد شده که تقریباً ۱۲۰۰۰ داروخانه در کشور فعالیت دارند؛ حدود ۱۰ درصد این داروخانه‌ها دولتی (داروخانه‌های دانشگاه‌ها، سازمان‌ها و نهادهای نظامی و …) و مابقی خصوصی هستند. بسته به وسعت داروخانه، تعداد شیفت‌ها و حجم کاری، به ازای هر داروخانه حداقل دو تا سه نسخه‌خوان الزامی به نظر می‌رسد؛ بنابراین وجود حداقل ۲۴ تا ۳۶ هزار تکنسین داروخانه‌ای در کشور لازم است. با احتساب موقعیت شغلی داروخانه‌های بیمارستانی (تقریباً ۱۰۰۰ بیمارستان)، این رقم به حداقل ۲۶ تا ۳۹ هزار تکنسین داروخانه می‌رسد.
تحقیقات نشان داده نسبت تعداد داروخانه به جمعیت در ایران، به‌طور قابل توجهی کمتر از میانگین جهانی است (تقریباً نصف میانگین جهانی) و این اختلاف باید برطرف شود. پیش‌بینی می‌شود تعداد داروخانه‌ها تا ۵ سال آینده به ۱۴۰۰۰ برسد. افزایش حداقل ۲۰۰۰ عددی تعداد داروخانه‌ها معادل با ۴ تا ۶ هزار فرصت شغلی جدید در طی پنج سال برای تکنسین‌های داروخانه خواهد بود؛ یعنی به‌طور میانگین سالی ۱۰۰۰ فرصت کاری نو.
نکته قابل‌توجه این است که رشته تحصیلی دانشگاهی‌ای در ارتباط با تکنسینی داروخانه وجود ندارد، اما تعدادی از فارغ‌التحصیلان جوان داروسازی به دلایل مختلف ممکن است به عنوان تکنسین در داروخانه‌ها مشغول شوند. هر سال تقریباً ۱۵۰۰ دانشجوی داروسازی فارغ‌التحصیل می‌شوند که درصدی از آن‌ها نه به عنوان دکتر داروساز، بلکه به عنوان تکنسین داروخانه در داروخانه‌ها یا بیمارستان‌ها، فرصت‌های شغلی ذکرشده را تصاحب خواهند کرد.
در مورد فرصت‌های شغلی‌ای مثل پرستاری باید گفت گرچه به نسبت اشتغال در داروخانه بسیار کم هستند، اما می‌توانند به عنوان شغل پاره‌وقت در کنار کارهای دیگر دیده و در نظر گرفته شوند. مشخص نیست چه تعداد فرصت پرستاری برای تکنسین داروخانه وجود دارد، ولی با تغییر سبک زندگی و پررنگ‌تر شدن نقش پرستارها در کمک به معلولین و سالمندان، ممکن است این فرصت‌ها به‌مرور زمان بیشتر و قابل‌توجه‌تر شوند.
پراکندگی شغلی تکنسین داروخانه در سطح کشور چگونه است؟
میزان پراکندگی این شغل در کشور به‌صورت یکسان نیست. طبق آمار سال ۹۵، به‌طور میانگین به ازای هر ۷۳۰۸ نفر یک داروخانه در کشور وجود دارد. گرچه به نسبت سال‌های قبل‌تر تعداد داروخانه‌ها افزایش یافته، اما همان‌طور که گفته شد، هنوز در قیاس با میانگین جهانی رقم پایینی است و نیاز به بهبود بیشتری دارد. کمبود داروخانه در بسیاری از استان‌ها مشاهده می‌شود و نابرابری قابل‌توجهی بین شهرهای کشور وجود دارد.
تهران بیشترین تعداد داروخانه را با نزدیک به ۲۵۰۰ داروخانه در اختیار دارد. همچنین استان‌های اصفهان، فارس، خوزستان و خراسان رضوی بعد از تهران، بالاترین تعداد داروخانه را دارند. از طرف دیگر، استان‌های زنجان، ایلام، سمنان، خراسان شمالی و جنوبی، هرمزگان، بوشهر، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد با کمتر از ۱۰۰ داروخانه کمترین تعداد داروخانه را در کل کشور دارند. البته باید توجه داشت که ملاک نسبت داروخانه به کل جمعیت استان است؛ از این نظر ایلام بهترین وضعیت و سیستان و بلوچستان بدترین وضعیت داروخانه‌ای کشور را دارند.
درآمد تکنسین داروخانه یا نسخه‌خوان چقدر است؟
با توجه به گستردگی وظایف، کیفیت کار و نوع داروخانه‌ای که در آن مشغول به کار هستید، درآمد تکنسین‌های داروخانه متفاوت است. به‌طور میانگین، دستمزد ساعت کار تکنسین‌های داروخانه در خرده‌فروشی و داروخانه‌های شبانه‌روزی به حداقل دستمزد تعیین‌شده به‌وسیله وزارت کار، حدوداً ۴ میلیون تومان در ماه، برآورد می‌شود. با توجه به تعداد شیفت‌های کاری و افزایش روزهای کاری در هر ماه، این درآمد قابل افزایش خواهد بود.
در بیمارستان‌ها، معمولاً حقوق تکنسین‌های داروخانه بیشتر است و با توجه به ساعت کار و شیفت‌های بیشتر، درآمد بالاتری برای آن‌ها در نظر گرفته می‌شود. برخی از بیمارستان‌ها به دلیل امکانات و زیرساخت‌های بالاتر، حداقل دستمزد را به حداقل دو برابر افزایش می‌دهند. همچنین در داروخانه‌های خصوصی با وجود کمبود نیرو در روزهای خاص یا ایام تعطیل، دستمزد بیشتری برای تکنسین‌ها تعیین می‌شود؛ به‌طوری‌که ممکن است برخی از تکنسین‌ها از طریق کار پاره‌وقت و در داروخانه‌های مختلف، حداقل ۶ تا ۱۰ میلیون تومان در ماه نیز درآمد داشته باشند.
توجه به این نکته ضروری است که با توجه به کاهش جمعیت در کشور، احتمال افزایش حقوق و درآمد این شغل در آینده وجود خواهد داشت.